Gülnarə Hüseynova: "Uşaqlarda özünəinam hissi artırılmalıdır"
Son zamanlar cÉmiyyÉtimizdÉ yaÅanan sosial problemlÉr, pandemiya, postmüharibÉ dövrü, qlobal qiymÉt artımı vÉ s. cÉmiyyÉtimizin gündÉlik hÉyatına da tÉsirsiz ötüÅmür, müÉyyÉn neqativ mÉqamları ortaya çıxarır. Bu mÉsÉlÉdÉ Én çox zÉrÉr çÉkÉnlÉr isÉ gÉnclÉrimizdir.
Versus.az xÉbÉr verir ki, bu istiqamÉtdÉ müsahibÉ verÉn AzÉrbaycan Millli ElmlÉr Akademiyasının ÉmÉkdaÅı, “Sübhnur” TÉdris MÉrkÉzinin tÉsisçisi vÉ direktoru GülnarÉ Hüseynova maraqlı nüanslara diqqÉt çÉkib.
- GülnarÉ xanım, siz ailÉ sevgisindÉn uzaq qalan uÅaqlara, yaÅlı insanlara müÉyyÉn yardımların olunması ilÉ baÄlı bir çox sosial layihÉlÉrin hÉyata keçirilmÉsindÉ iÅtirak etmÉklÉ yanaÅı, xeyriyyÉ tÉdbirlÉrinin könüllü tÉÅkilatçısısınız. Sizi bu cür xeyriyyÉ tÉdbirlÉri keçirmÉyÉ sövq edÉn sÉbÉb nÉ idi?
- MÉn Akademiyada HÉmkarlar tÉÅkilatının üzvüyÉm. Biz ÉvvÉllÉr dÉ institut ÉmÉkdaÅları ilÉ birlikdÉ bir çox uÅaq evlÉrindÉ olurduq. UÅaq evlÉri, qocalar evinÉ sovqatlar aparan qrupda aktiv ÅÉkildÉ iÅtirak edirdim. Sonralar fikirlÉÅdim ki, mÉn bu layihÉni Ä°nstitutdan kÉnarda, öz ÅÉxsi çevrÉmdÉ tanıdıÄım insanlarla da birlikdÉ edÉ bilÉrÉm. Düzü o evlÉrdÉ olan uÅaqların, qocaların hÉr sÉfÉrimizdÉ bizÉ necÉ ümidlÉ baxdıqlarını görÉndÉ, belÉ görüÅlÉrin mütÉmadi, daha çox, daha ÉhatÉli tÉÅkilatlar müstÉvisindÉ hÉyata keçirilmÉsini zÉruri saydım. MüÅahidÉlÉrimdÉ vÉ apardıÄım söhbÉtlÉrdÉn gördüm ki, iÅdÉn kÉnarda çevrÉmdÉ olan insanlar da bu prosesÉ qoÅulmaq istÉyirlÉr. BelÉcÉ, institutdan kÉnarda insanlara yardım etmÉk istÉyÉn ÅÉxslÉri bir araya gÉtirdim. VÉ biz könüllü olaraq öz hesabımızla humanitar, xeyriyyÉ iÅlÉri hÉyata keçirtdik.
Bir hadisÉ mÉnÉ xüsusilÉ stimul verdi. 2018-2019-cu ildÉ ÅÉhid ailÉlÉri qalan yataqxanada oldum. MÉn özüm onlara yaxınlaÅdım, görüÅlÉrimiz oldu. O qadınlar gözlÉri yaÅlı mÉni qucaqlayıb, “nÉ yaxÅı bizim dÉ qapımızı döyüb bizim halımızı soruÅan, eÅidÉn oldu”-deyirdilÉr. O, qadınlar, ÅÉhidlÉrin ailÉ üzvlÉri deyirdilÉr ki, onlara heç nÉ lazım deyil, sadÉcÉ bir ÅÉhid ailÉsi kimi qapılarının döyülüb hallarının soruÅulması, dÉrdlÉrinÉ qulaq asmaÄımız onları ruhlandırır, yaralarını sarıyır. MÉn o zamanlar o insanlara bacardıÄım qÉdÉr, kiçik bir mÉvaciblÉ olsa da müÉyyÉn sovqatlar apardım. MÉnimlÉ birlikdÉ Étrafımda olan qadınlar, valideynlÉr, xeyriyyÉçi insanlar belÉ görüÅlÉrdÉ çox iÅtirak etdik. ÆslindÉ bu cür paylaÅmalar, insanların bir-birinin dÉrdinÉ ÅÉrik olması, ondan “necÉsÉn” -deyÉ soruÅması özü böyük bir vÉhdÉti yaratmaqla yanaÅı, gÉlÉcÉyimuz üçün çox böyük mÉnÉvi ÉhÉmiyyÉti olan örnÉkdir. Ä°nsanlar nÉ qÉdÉr çox paylaÅarsa, nÉ qÉdÉr bir-birinÉ qarÅı diqqÉtli olarsa sevgi bir o qÉdÉr çoxalar. MÉncÉ bu cür könüllü ianÉlÉr, xeyriyyÉ iÅlÉri çoxalmalıdır. BÉlkÉ dÉ, hÉr rayonda bir qÉdÉr diqqÉtdÉn kÉnar qalan insanlar qayÄı, sevgi ilÉ ÉhatÉlÉnsÉ, heç kÉs ümidsiz qalmaz...
Biz sonralar bir çox tÉdbirlÉr keçirtdik. Talasimiya, leykoz xÉsÉtÉsi olan uÅaqlara yardımlar etdik. Eyni zamanda paytaxtda bir sıra uÅaq evlÉrinÉ, uÅaq-ana sıÄınacaqlarına yardımlar apardıq. Onlarla görüÅlÉrdÉ insanların hansı problemlÉrlÉ, hansı dÉrdlÉrlÉ üz-üzÉ qaldıÄını gördük. Bir çox hallarda “maddi dÉstÉklÉ onları o çÉtin durumdan çıxarmaq olar”- deyÉ düÅünürÉm. Amma hÉr bir insanın qÉlbindÉ bir humanistlik, yardımlaÅmaq istÉyi olsa çox gözÉl olar. Biz uÅaqlara yardımlar aparanda gördük ki, onları adi bir hÉdiyyÉ ilÉ sevindirmÉk, üzlÉrini güldürmÉk mümkündür. ÆlbÉttÉ ki, hÉr bir insana diqqÉt, qayÄı, sevgi lazımdır. VÉ biz dÉ onu o uÅaqlara, qocalara vermÉkdÉ xÉsislik etmÉdik.
- BÉzÉn belÉ qeydlÉr edirlÉr ki, ÉvvÉllÉr insanlar bir-birinÉ qarÅı daha diqÉtli, bir-biri ilÉ yardımlaÅmada daha aktiv idi. Ä°ndi insanların passivlÉÅdiyi deyilir. Bu cür yanaÅmalar nÉ ilÉ baÄlıdır?
- YÉqin ki, bu mÉsÉlÉnin dÉ köklü sÉbÉblÉri var. Bizim xalqımız istiqanlıdır vÉ humanistir. Ancaq uzun illÉrdir torpaq itkisi ilÉ çox faciÉlÉr yaÅadıq. Bir qÉdÉr dÉrdlÉrdÉn qovrulduq. TÉbii ki, baÅqa sÉbÉblÉri dÉ var.
Adi bir misal: bÉzÉn görürsüz ki, avtobusda sürücü siqaret çÉkir. MÉn buna etiraz edirÉm, amma maraqlıdır ki, baÅa heç kim narazılıÄını bildirmir. BilmirÉm, insanar sanki robotlaÅıb, heç kÉs neqativ mÉsÉlÉ barÉdÉ danıÅmaq istÉmir. Sanki nÉdÉnsÉ çÉkinirlÉr, yaxud da belÉ hallar sadÉcÉ çÉkilÉrÉk sosial ÅÉbÉkÉdÉ paylaÅılır.
Amma hesab edirÉm ki, kömÉk, yardımlaÅmaq hissimiz ölmÉyib. ÆvvÉllÉr bizdÉn böyüklÉr bunu edibsÉ, indi bizdÉ edÉ bilÉrik.
Bir mÉqamı da qeyd etmÉk istÉrdim: çox tÉÉssüf ki, biz bir-birimizin uÄurunu görÉndÉ bir xoÅ söz demÉyÉ xÉsislik edirik. “Çox saÄ ol”, “nÉ gözÉl”, “afÉrin”, “bunu davam et” demirik. Bu steriotipi yox etmÉliyik.
- GülnarÉ xanım, necÉ hesab edirsiz, iqtisadi böhran, müharibÉlÉr, pandemiya, sosial problemlÉr fonunda insanların daha çox nÉyÉ ehtiyacı var?
- Ä°nsan hÉr zaman sevgiyÉ, diqqÉtÉ, qayÄıya, nÉvaziÅÉ ehtiyac duyur. Bizim Én böyük çatıÅmayan cÉhÉtimiz budur...
Qeyd etdiyim kimi mÉn TÉdris MÉrkÉzinin rÉhbÉriyÉm. 2020-ci ildÉ açmıÅam. Ä°lk missiyam o mÉrkÉzdÉ uÅaqların istedadlarını üzÉ çıxarmaqdır.
Ä°nsanların içindÉyÉm vÉ görürÉm. BÉzi qeyd etdiyim neqativlÉr bizim gündÉlik hÉyatımızda var.
Bir çox hallarda valideynlÉrimiz onun davasını edir ki, mÉnim uÅaÄım mütlÉq oxumalıdır. Yaxud, istedadı oldu-olmadı, deyir ki, filankÉsin uÅaÄı rÉqsÉ gedir, sÉn dÉ getmÉlisÉn vÉ sair. Sanki valideynlÉr dÉ bir yarıÅa çıxıblar. Axı sÉn uÅaÄına niyÉ cÉza verirsÉn. ZatÉn Allah hÉr bir uÅaÄı fitri istedad yaradıb. SÉn öz uÅaÄını azad, özgüvÉn böyüt yetÉr. Ona “SÉn hÉr Åeyi bacaracaqsan, sÉn hÉr ÅeyÉ qaidirsÉn” demÉklÉ onu ruhlandır. SÉn uÅaÄının istedadını ortaya çıxara bilmirsÉnsÉ, qoy bunu mÉktÉb üzÉ çıxarsın. Bütün hallarda hÉr birimiz Åükr etmÉliyik, pozitiv olmalıyıq. Heç nÉyÉ neqativ olmalı deyilik.
- Maraqlıdır, indiki gÉnclÉr dÉyÉrlÉrÉ, ÉnÉnÉlÉrÉ necÉ yanaÅır?
- MÉn ÉvvÉllÉr gÉnclÉrin aÄsaqqallara olan münasibÉtinÉ çox yaxÅı baxırdım. ÆgÉr müÉllim mÉnÉ bir iÅ deyÉrdisÉ, onu sevÉ-sevÉ yerinÉ yetirirdim. Ä°ÅimÉ aid olmasa belÉ onu edirdim. Amma sonradan müÅahidÉ etdim ki, bÉli, gÉnclÉrimiz dÉyiÅib. Ä°ndiki gÉnclÉrÉ bir söz demÉk olmur. ÆgÉr xahiÅ etsÉn ki, tutaq ki, bu kitabı kitabxanaya apar, sÉnÉ deyÉcÉklÉr ki, bu mÉnim iÅim deyil. HÉtta bunun üçün qarÅılıq istÉyir. Deyim ki, bu dÉqiqÉ 50 faiz gÉnclÉrimiz çox sosialdır. YÉni onlar deyirlÉr ki, artıq liderÉm, yÉni sÉnin 40 yaÅında etdiyini mÉn 20 yaÅında edÉcÉm. Tutaq ki, mÉrkÉz dÉ açacam, hÉr bir Åey edÉcÉm, bir sözlÉ aktivdirlÉr. 50 faiz gÉnclÉrimiz isÉ özünÉ qapanıqdır. Onlar heç kimi düÅünmürlÉr, pozitiv düÅünmürlÉr. Ola bilÉr ki, belÉ gÉnclÉr ailÉdÉ nÉvaziÅ, qayÄı görmÉyblÉr. Bir tÉrÉfdÉn dÉ pandemiya bu özgüvÉni azaltdı. Amma bir çoxlarının bilik bacarıqları üzÉ çıxdı. Ona görÉ dÉ mÉn valideynlÉrÉ hÉmiÅÉ tövsiyÉ edirÉm ki, birinci növbÉdÉ uÅaÄınıza bilik verin vÉ qoy övladınız özün güvÉnsin.
Bir çox hallarda biz xÉbÉrlÉrdÉ gÉnclÉrin intihar etmÉsi hadisÉlÉri ilÉ rastlaÅırıq. MÉn bunun da sÉbÉbini öz güvÉnin olmaması ilÉ ÉlaqÉlÉndirirÉm. Bir tÉrÉfdÉn dÉ qidalarımız, hava zÉhÉrlÉnmÉsi dÉ buna tÉsir edir.
Bu yaxınlarda zÉngilanlıların AÄalı kÉndinÉ köç oldu. Ä°nanın ki, bu dÉdqiqÉ desÉlÉr ki, GülnarÉ xanım gedin orda tÉdris mÉrkÉzi açın, bunu sevÉ-sevÉ edÉrÉm. Amma bizdÉ kontingent ÅÉhÉrin mÉrkÉzindÉ olmaq istÉyir.
ÖzgüvÉni aÅaÄı olan insan uÄurlu ola bilmir. Ä°nsan o zaman uÄurlu ola bilir ki, biliyi potensialı ortadır, amma özgüvÉni aÅıb-daÅır. BÉli o insan “iÅin arxasınca gedirÉm, bu gün alınmasa da sabah alınacaq” deyir. Çünki bu insanın daxilindÉ özgüvÉn var.
HÉr iÅ Åüurla ÉlaqÉdardır. Ä°ntiharın sÉbÉbi odur ki, insanlar özlÉrinin gÉlÉcÉyini görÉ bilmirlÉr. Yaxud da kimdÉnsÉ asılıdırlar.
Bu yaxınlarda bizim gÉnc alimimiz (xÉyanatÉ uÄramıŠailÉ sÉbÉbi üzündÉn) hÉblÉrdÉn istifadÉ edÉrÉk intihar etdi. MÉn bunu yaxÅı qarÅılamadım. Axı sÉn layihÉlÉrini, xalqın, çevrÉn üçün edÉ bilÉcÉyin müsbÉt iÅlÉrin yarımçıq qoydun. Onun bu özgüvÉnsizliyi, inamsızlıÄı faciÉyÉ gÉtirdi. Bir alim özünÉ çıxıŠyolu tapmalıydı. ÜmumiyyÉtlÉ hÉmiÅÉ bir çıxıŠyolu var, intihar heç dÉ çıxıŠyolu deyil.
- GÉnclÉrÉ nÉ tövsiyÉ edÉrdiz. ÜmumiyyÉtlÉ ictimai mühitdÉ görünÉn insan necÉ olsun?
- HÉr bir insan nümunÉvi olmalıdır. Ä°nsanlar bir-birinÉ oturuÅu, duruÅu, nÉvaziÅi, diqqÉti, ÉdÉb-Érkanı ilÉ nümunÉ olmalıdır. Bunu oxumaqla, kitabla da ÉldÉ etmÉk olmur. BelÉ deyilir ki, birinci növbÉdÉ insanın daxili alÉmi zÉngin olmalıdır. ZÉnginlik pul, var-dövlÉtlÉ seçilmir. SÉn bir toy mÉclisinÉ gedÉndÉ qızıl, zinyÉt ÉÅyaları taxa bilÉrsÉn, amma bu sÉnÉ heç nÉ vermÉz. Amma daxilin zÉngin olarsa, sÉnin nurun zÉngn, dolu bir insan kimi göstÉrÉr. Ä°nsan özünÉetibarı, sevgini dÉ illÉrlÉ qazanır. NümunÉvi olmaq lazımdır. DanıÅıÄınla, ÉmÉlin üst-üstÉ düÅmÉlidir. CÉmiyyÉti dÉ insanlar özlÉri formalaÅdırır. Bu proses ailÉ, mÉktÉbÉqÉdÉr hazırlıq, Étraf mühit, dÉrsliklÉr, öyrÉnmÉklÉ, özgüvÉnlÉ inkiÅaf edir... UÅaqlar, övladlar öz ailÉsinÉ, Étrafına baxıb tÉrbiyÉ olacaq...